Ngày xưa, ở một làng nhỏ ven biên giới, có một cô gái vô cùng xinh đẹp và tài năng. Cô có dáng người mảnh mai, đôi mắt xanh biếc, dài và nhọn như những chiếc lá mùa thu. Mặc dù chỉ mặc những bộ quần áo nâu sòng giản dị, cô luôn khéo tay tự may cho mình những chiếc áo đẹp đến lạ thường. Đặc biệt, cô tự làm những chiếc cúc trai tròn nhỏ, với những nét chạm khắc tinh vi, khiến mỗi chiếc cúc trên áo cô lóng lánh như những bông hoa phát sáng dưới ánh mặt trời.
Mọi người trong làng đều yêu mến cô không chỉ vì nhan sắc mà còn vì sự mát tay và tấm lòng nhân hậu của cô. Khóm rau nào cô trồng cũng xanh mơn mởn, con gà mái nào cô nuôi cũng đẻ trứng rất sai. Không chỉ thế, cô còn sẵn lòng chăm sóc, chữa bệnh cho những người đau ốm. Chỉ với một chút nước suối cô vỗ lên người già, họ đã lui cơn sốt. Chỉ với một nắm lá cô đắp cho trẻ em, chúng đã hết ngay cơn sài đẹn.
Một ngày nọ, giặc từ nước láng giềng kéo sang xâm lược. Ngôi làng nhỏ bé của cô gái bị giặc tràn qua, chúng chặt phá vườn cây, châm lửa đốt nhà. Tàn lửa bay đầy trời, làm không khí trở nên đen tối và ngột ngạt như mây giông. Trai làng ra trận hết, để lại những cụ già và trẻ em. Cô gái cùng bạn bè đưa các cụ già và trẻ em đi lánh nạn, rồi một mình cô quay lại làng để thu dọn đồ đạc. Cô dập tắt những đám lửa còn sót lại, nhặt nhạnh những gì còn lại, và bắt nhốt những con vật lạc đàn.
Cả ngày làm việc không nghỉ, đầu tóc, áo quần của cô gái phủ đầy tro than, nhưng cô không màng đến. Trời về chiều, khi cô vẫn còn đang bận rộn thì một đoàn quân của ta kéo đến, chuẩn bị đuổi theo giặc. Đoàn quân này do một vị tướng trẻ tuổi chỉ huy. Tướng quân mặc áo đen, cưỡi một con ngựa bóng loáng, đầu quấn chiếc khăn xanh màu lá mạ, lông mày đen như vết mực tàu, gương mặt vuông vức, mạnh mẽ. Nhưng trên vai áo của tướng quân, một vết thương lớn đang chảy máu, và gần vai, một mũi tên cắm chặt.
Tướng quân, dù đau đớn nhưng vẫn kiên cường, cho gọi quan thầy thuốc đến chữa trị. Quan thầy thuốc là một lão y già, tóc bạc nhưng mắt sáng lạ thường. Lão y từng nhiều phen vào sinh ra tử, cứu giúp biết bao tướng sĩ. Nhưng lần này, lão y cũng phải thở dài lo lắng:
“Thưa tướng quân, nếu nhổ mũi tên ra, mũi thép sẽ mắc lại, không có cách nào lấy ra được.”
Tình thế nguy cấp, lão y cho báo tin khắp làng, ai có thể chữa được vết thương cho tướng quân sẽ được thưởng rất hậu. Quân lính tìm khắp làng nhưng chỉ thấy cô gái mát tay đang dọn dẹp giữa đám tro than. Khi nghe lão y hỏi, cô gái không do dự:
“Xin cho cháu xem thử vết thương của tướng quân.”
Cô gái vội vàng rửa tay, rồi nhẹ nhàng đặt bàn tay trắng ngần lên vai tướng quân. Ngay lập tức, tướng quân cảm thấy cơn đau dịu lại, như có một luồng gió mát thổi qua. Những ngón tay mềm mại của cô lướt nhẹ trên bắp vai tướng quân, từng li từng li một đẩy mũi tên trồi lên, và thoắt một cái, cô đã rút được cả mũi tên ra, không để lại một chút ngạnh nào. Tướng quân nghiến răng chịu đựng, nhưng khi mũi tên ra ngoài, ông thở phào nhẹ nhõm, sắc mặt dần hồng hào trở lại.
Nhờ bàn tay khéo léo của cô gái, tướng quân hồi phục nhanh chóng và ngay trong đêm, ông cùng đoàn quân lại tiếp tục lên đường truy đuổi giặc. Trước khi đi, tướng quân không quên hình ảnh cô gái mảnh mai với đôi mắt xanh biếc và hàng cúc áo lấp lánh. Tuy nhiên, trong lúc vội vàng, không ai kịp hỏi tên cô, và từ đó mọi người trong làng gọi cô là “Cô gái Nhọ Nồi”.
Nhiều năm sau, khi giặc đã bị đánh tan, tướng quân quay trở lại làng nhỏ ấy để tìm cô gái đã cứu mạng mình. Nhưng khi ông đến nơi, mọi người chỉ kể rằng cô gái mát tay ngày ấy đã ngã xuống trong một trận chiến khác, giữa những mũi tên hòn đạn của giặc. Cô đã cứu chữa cho biết bao người, nhưng lần này không may cô không thể cứu chính mình.
Tướng quân đứng lặng bên bờ rào, nơi ông thấy một cây nhỏ, thấp độ gang tay. Lá của cây xanh biếc, nhọn dài như đôi mắt cô gái, và những chiếc hoa trắng nhỏ xíu như những chiếc khuy áo lấp lánh. Một cụ già trong làng nói với tướng quân:
“Đó là cây cỏ Nhọ Nồi, lá cây đắp vết thương là cầm máu ngay tức khắc. Chính cô gái mắt xanh ấy đã ngã xuống nơi này, thưa tướng quân.”
Tướng quân đứng lặng người, nhìn cây cỏ nhỏ bé trước mặt, cảm nhận như đang được gặp lại cô gái năm xưa, và từ đó, câu chuyện về sự tích cây nhọ nồi được lưu truyền mãi mãi.
